Współpraca z narcyzem – jak ją rozpoznać i co robić?

Współpraca z osobą narcystyczną może być nie tylko trudna, ale wręcz toksyczna. Choć na początku relacja może wydawać się ekscytująca, kreatywna lub dająca nadzieję, z czasem zaczyna być coraz bardziej obciążająca psychicznie.

Uwaga – nie każda trudna osoba to narcyz. Każdy z nas może mieć gorszy dzień, popełnić błąd czy być egocentryczny. Jednak jeśli pewne zachowania powtarzają się stale i tworzą konkretny wzorzec, warto się przyjrzeć, czy nie masz do czynienia z narcyzem.

---

Początek współpracy – z pozoru wszystko jest świetnie

Osoba narcystyczna może wydawać się bardzo pomysłowa, pełna energii i zaangażowana. Często dużo obiecuje, ekscytuje się wspólnym projektem i podkreśla, jak bardzo docenia Twoje zdolności. Chce się kontaktować, planuje przyszłość, prawi komplementy, mówi o „wizji”, „misji”, „naszym potencjale”.

To wszystko może być bardzo kuszące – szczególnie jeśli jesteś osobą twórczą, zaangażowaną i z sercem na dłoni.

---

Co zaczyna niepokoić?

Z czasem możesz zauważyć, że:

• Znika szacunek do Twoich granic – kontaktuje się o każdej porze, wysyła wiele wiadomości z pretensjami, robi uwagi do Twojej pracy poza godzinami ustalonymi wcześniej.
• Zaczynają się wzmożone oczekiwania – Ty masz działać szybko, sprawnie, wszystko robić dobrze, ale osoba narcystyczna… już niekoniecznie.
• Pojawia się chaos informacyjny i mętność – coś jest powiedziane, a potem odwołane. Umowa raz ma być pisemna, potem niepotrzebna. Pojawia się manipulacja słowem, niedopowiedzenia i gra w kotka i myszkę.
• Brak uznania Twojego wkładu – wszystko nagle jest „ich pomysłem”, „oni to wymyślili”, a Ty jesteś tylko wykonawcą.

---

Zbieranie zasług i pozorowana hojność

Narcyz często działa na zasadzie: ja Ci coś dałem, więc masz być wdzięczna / wdzięczny do końca życia. Nawet jeśli to „coś” było zwykłym gestem dobrej woli lub częścią Twojej normalnej pracy.

Zdarza się też, że narcyz zachowuje się jak „sponsor” lub „mistrz”, chociaż korzysta z Twoich pomysłów, wiedzy czy kreatywności.

---

Odwracanie kota ogonem i zacieranie śladów

Z czasem może się okazać, że to Ty jesteś osobą „problematyczną”, „niezaangażowaną” lub „mało elastyczną”. Narcyz rzadko przyznaje się do błędów – zawsze znajdzie winnego na zewnątrz. Może zacząć:

• robić Ci czarny PR,
• obgadywać Cię za plecami,
• podważać Twoje kompetencje wśród innych,
• przypisywać sobie Twoje pomysły.

---

Jak się chronić?

Oto kilka podstawowych zasad:

1. Działaj pisemnie

Miej dowody – korespondencja mailowa, potwierdzenia ustaleń, zapisy umowy. Narcyz łatwo zaprzecza faktom.

2. Ustalaj jasne granice

Z góry określ warunki współpracy, godziny kontaktu, zakres obowiązków. Jeśli osoba zaczyna je łamać – reaguj stanowczo i spokojnie.

3. Nie wdawaj się w dyskusje emocjonalne

Narcyz prowokuje – oczekuje reakcji. Nie tłumacz się, nie usprawiedliwiaj. Mniej słów – więcej faktów.

4. Obserwuj, czy się nie wypalasz

Jeśli po każdej rozmowie czujesz napięcie, lęk, chaos – to ważny sygnał. Współpraca nie powinna Cię ranić ani drenować z energii.

---

Jeśli trzeba – wycofaj się

Nie jesteś zobowiązana/zobowiązany, by poświęcać siebie, swoją energię i zdrowie psychiczne w imię współpracy z osobą narcystyczną. Nawet jeśli wszystko zaczęło się pięknie, ale teraz czujesz się źle – masz prawo się wycofać.

Nie musisz się tłumaczyć. Możesz po prostu powiedzieć, że nie chcesz dalej współpracować. Jak wiadomo, sytuacje życiowe, zwłaszcza związane z pracą i pieniędzmi, bywają skomplikowane, jednak pamiętaj – masz prawo ochronić siebie.