Jeśli podczas zdobywania wiedzy o narcyzmie czujesz dyskomfort, złość, smutek albo wręcz chcesz natychmiast zamknąć stronę – wiedz, że to jest zupełnie zrozumiałe. Teksty o narcyzmie często dotykają bardzo wrażliwych miejsc w naszej psychice i mogą uruchamiać wiele emocji. Ten tekst pokaże Ci, dlaczego takie reakcje są normalne i jak możesz się sobą zaopiekować, gdy pojawia się dyskomfort.

Wszystko sprowadza się do strachu i defensywy. Nie bój się, zaraz zobaczysz, że wszystko będzie dobrze.

Temat “trigger”

Temat narcyzmu bywa “triggerujący” – czyli może uruchomić nagłe emocje, bo dotyka trudnych spraw. Co to jest trigger? Trigger (z ang. „spust”) oznacza sytuację, słowo lub obraz, które uruchamiają silną emocjonalną reakcję – często związaną z dawnymi doświadczeniami, traumą czy bolesnymi wspomnieniami, a czasem też poczuciem wstydu, kompleksami, itp. Nie chodzi o to, że coś jest obiektywnie „złe” – chodzi o to, że w psychice danej osoby nacisnęło to na wrażliwe miejsce i reakcja może być silniejsza, niż wymagałaby tego sama sytuacja.

Kto i dlaczego nie lubi tematu narcyzmu?

Nie każdemu łatwo jest dowiadywać się o narcyzmie. Powody mogą być różne – od osobistych doświadczeń, przez zawodowe zmęczenie, aż po mechanizmy obronne. Kto (między innymi) może nie lubić tego tematu:

• Osoby, które się tym nie interesują i zwyczajnie nie lubią tego tematu (takie osoby przechodzą obok tego obojętnie, zajmują się swoimi sprawami).
• Osoby, które odbierają to zbyt personalnie. Czują się, jakby tekst był „o nich” – nawet jeśli nie jest. Mogą doświadczać: wstydu, poczucia winy, chęci obrony swojego obrazu siebie. Czasem są to nieuświadomione emocje, które projektują na zewnątrz w postaci złości czy krytyki.
• Osoby zmęczone tematem. Niektórzy – w tym część psychologów – mówią wprost, że mają przesyt. Słyszą co chwilę „on jest narcyzem”, nawet gdy wynika to tylko z popularyzacji tego słowa, a nie faktów.
• Osoby z traumą. Dla osób, które same doświadczyły przemocy psychicznej lub narcyzmu w dzieciństwie, temat może być bardzo bolesny. Czasem reakcją jest: wycofanie się i unikanie, samokrytyka („to ze mną coś jest nie tak”), często kierowanie agresji przeciwko sobie.
• Osoby z kompleksami i niepewnością. Jeżeli ktoś czuje się niepewny, temat narcyzmu może uruchomić lęk przed oceną, zwłaszcza jeśli w przeszłości był krytykowany. Taka osoba może obawiać się, że zostanie nazwana toksyczną, więc woli by temat znikł i nikt o tym nie mówił.
• Osoba, która nagle dowiaduje się, że jakieś zachowanie jest na liście zachowań narcystycznych. Interpretuje to w sposób czarno-biały. Natomiast na narcyzm składa się szereg zachowań, które powtarzają się regularnie przez całe życie, a nie wybiórcze zachowania. Sam fakt, że ktoś ma wgląd w swoje zachowanie, odczuł wyrzuty sumienia, czuje się z tym niekomfortowo, jest dobrą informacją.
• Osoby o cechach narcystycznych lub zaburzeniem osobowości (NPD), która myśli, że świat kręci się wokół niej i wszystko jest o niej. Wtedy taki temat może wywołać: poczucie zdemaskowania, zagrożenia dla wizerunku, zagrożenia utraty kontroli nad narracją, sytuacją i innymi oraz wzbudzić potrzebę ataku lub licznych ataków. Narcyzm wiąże się z brakiem umiejętności regulacji emocji i przekonaniem, że ma prawo atakować innych. Związany jest również z tzw. kampanią oczerniania innych.

Dlaczego niektórzy odbierają takie treści personalnie?

Dla większości ludzi artykuł o narcyzmie czy innych toksycznych zachowaniach jest po prostu źródłem wiedzy i wsparcia.
Podobnie jak w przypadku czytania o przemocy fizycznej – jeśli wiesz, że jej nie stosujesz, nie czujesz się osobiście zaatakowany/a, tylko zdobywasz informacje, które mogą pomóc tobie lub innym.

Inaczej reaguje jednak ktoś, kto:

• stosuje te zachowania (świadomie lub nieświadomie),
• lub boi się, że zostaną mu one przypisane.

Wtedy taka osoba może poczuć się ujawniona, zdemaskowana lub upokorzona.
Zamiast przyjąć informację, często kieruje złość na temat (np. „psychologizowanie”, „wymyślanie problemów”). W psychologii nazywa się to przeniesieniem i projekcją – łatwiej jest zaatakować źródło dyskomfortu, niż znieść bardzo nieprzyjemne poczucie winy czy wstydu.

Co to są myśli ksobne i nadmierne interpretacje?

Myśli ksobne to myśli, w których człowiek interpretuje neutralne lub obiektywne zdarzenia jako skierowane do siebie, w innych słowach, nadmiernie personalizuje informacje i zdarzenia np. telewizja, radio, internet, rozmowy innych ludzi – nawet jeśli w rzeczywistości tak nie jest.
W języku potocznym słyszy się czasem, że ktoś „odbiera wszystko ksobnie”. (Tutaj nie będziemy wchodzić w psychologię kliniczną, ani psychiatrię, która zwraca na to uwagę, jako jeden z objawów zaburzeń psychotycznych). 

Przykład: ktoś słyszy w radiu zdanie o „ludziach manipulujących innymi” i myśli: „mówi o mnie!”. Temat może uruchomić emocje i reakcję obronną. 

Własny autorytet mądrości i pewności siebie

Co to oznacza: wyrzuty sumienia, nadmierna interpretacja, poczucie winy i tego typu z pozoru groźne słowa?

Jak już wiesz, takie rzeczy się zdarzają przez np. nadmierną krytykę, a w tym świecie jej nie brakuje. Możesz usłyszeć słowo narcyzm i zatrwożyć się, że zaraz będziesz o to oskarżona. To zrozumiałe. Jednak prawdopodobnie, naprawdę nie ma powodu, abyś to czuła – to błędne przekonanie. Co natomiast oznacza, gdy wiesz, że coś niewłaściwie zrobiłaś? Że jesteś człowiekiem 🙂 Błędy można naprawić, bałagan można posprzątać, drogę można zmienić. Te niekomfortowe emocje pokazują ważną rzecz, którą można poprawić, by lepiej się ze sobą czuć. I tyle!  

Jeśli poczułaś złość lub zdenerwowanie z powodu wiedzy o narcyzmie to sygnał, by wziąć swoją siłę w swoje ręce. Nie oddawać jej niczemu i nikomu. Nie przyjmuj personalnie tego, co nie dotyczy Ciebie. Stań się swoim własnym autorytetem mądrości.

Jeśli jesteś na to otwarta i masz ochotę, zastanów się co nastąpiło w ułamek sekundy, gdy się zdenerwowałaś. Jaką miałaś myśl? Prawdopodobnie coś w rodzaju, że to dotyczy Ciebie i jesteś zła – oskarżenie. Wtedy poczułaś wstyd. A następnie dyskomfort lub złość. Czy to jednak prawda, czy też błędne przekonanie? Artykuł Ciebie nie zna. To Ty siebie oceniłaś, tak jak Ciebie ostro oceniano. Jednak wstyd, upokarzanie, blokuje naukę i zmianę. Teraz wyobraź sobie esencje Ciebie, Twoje serce, wewnętrzne dziecko, przypomnij sobie siebie jako dziecko. Czy coś z nią jest nie tak? Czy ona zasługuje na ostrą ocenę, krytykę i wstyd? Zdecydowanie nie! Jest piękna. Jeśli wiesz, że zrobiłaś coś nie w porządku, to wystarczy to naprawić i uwolnić się od tego. A jeśli wiesz, że nie zrobiłaś nic złego – to tym bardziej zrzuć ten ciężar już teraz poprzez prawdę. Twoje serce na to zasługuje.

Uderz w stół, a nożyce się odezwą

Jak już nasi przodkowie dawno zauważyli – uderz w stół, a nożyce się odezwą. To stare polskie powiedzenie znaczy, że jeśli poruszy się drażliwy temat, to osoba, której to dotyczy (nawet jeśli nikt jej nie wskazał) sama się „zdradzi” swoją reakcją. Nie musisz nikogo oskarżać – sam się ujawni.

Zwłaszcza jeśli reakcja nie jest tylko jednorazowym wybuchem emocji, a furią, nienawiścią, regularnym atakiem (kampanią oczerniania), to bardzo jasna i wyraźna informacja. 

Jak natomiast podchodzi do tematu narcyzmu osoba pewna siebie, świadoma tego kim jest – zazwyczaj spokojnie i z dystansem. Nawet jeśli ktoś powie do niej (w kulturalnej) rozmowie, że jest „narcyzem”, potraktuje to raczej jako niezbyt ważny temat lub ewentualny pretekst do refleksji: „Co masz na myśli? Dlaczego tak myślisz?”. Nie czuje potrzeby udowadniania swojej niewinności ani atakowania – bo jej poczucie własnej wartości nie jest zagrożone. Jeśli wie, że nie zachowuje się w sposób narcystyczny (przynajmniej w większości), to nawet nie wpadnie na to, że temat jej dotyczył. Dlatego warto rozwijać pewność siebie, aby żyło się lepiej.

Kojot–trickster i ego jako nauczyciel

Nie przepadasz za psychologią i preferujesz historie?

W mitologii rdzennych Amerykanów (Indianów) mówi się o kojocie, który jest największym tricksterem (oszustem) i nie można mu ufać. Paradoksalnie uważa się go również za nauczyciela. Czy to nie pasuje do takiej sytuacji? Ego robi niezłe tricki, ale również ujawnia, gdzie jest szkoda do naprawienia. Kojot może zrobić zamieszanie, wprowadzić chaos, który ma nas czegoś nauczyć. Ego nie jest złe, każdy człowiek je ma. Może wywołać bardzo silne emocje, jak trickster, ale ten sam “trick” jest okazją do zmiany – zauważenia, co tak naprawdę dotyka, zawstydza, gdzie jest ukryty dyskomfort, poczucie winy, co jeszcze we mnie potrzebuje zauważenia i zaopiekowania. Często właśnie najważniejsze lekcje przychodzą przez dyskomfort, który wywołuje w nas słowo, obraz.